Onderkoeling

Let op, de getoonde medische informatie kan onjuist of onvolledig zijn en kan nooit informatie van een echte geneeskundige/deskundige vervangen. Gebruik Scoutpedia niet als bron voor gezondheids-informatie. Meer informatie op Scoutpedia.nl:Waarschuwing medische artikelen.

Onderkoeling of hypothermie is een toestand waarbij de centrale lichaamstemperatuur van een persoon zover is gedaald dat de normale stofwisseling in gevaar komt. De lichaamstemperatuur varieert bij normale gezonde mensen tussen ongeveer 37,5°C (soms hoger bij inspanning) tot 35,5°C, of nog wel eens wat lager, vroeg in de morgen tijdens de slaap. Onderkoeling begint als de lichaamstemperatuur zakt tot onder de 35°C. Als de lichaamstemperatuur onder de 32°C zakt, wordt de situatie kritiek en kan uiteindelijk dodelijk verlopen. Lichaamstemperaturen onder de 27°C zijn zonder medisch ingrijpen bijna altijd dodelijk, hoewel er gevallen bekend zijn waarbij een lichaamstemperatuur van 14°C werd overleefd.

Symptomen

• Een lage lichaamstemperatuur. Dit is het enige zekere en betrouwbare symptoom. Met een speciale oorthermometer in het oor gemeten temperaturen is het meest praktisch. Metingen onder de oksel zijn, zeker bij dit probleem, volstrekt onbetrouwbaar, metingen onder de tong zijn bijna even onbetrouwbaar. Ook met een oorthermometer kan men soms onterecht veel te lage waarden meten, bijvoorbeeld bij een onjuiste meettechniek of veel oorsmeer.
• rillen - alleen in het begin. Bij ernstige onderkoeling (meer dan een paar graden) rilt het slachtoffer niet meer.
• droge huid - niet bij onderkoelde slachtoffers die uit het water zijn gehaald, uiteraard.
• sloomheid en sufheid.
• een trage hartslag en een langzame ademhaling.
• slaperigheid - soms aangezien voor dronkenschap - kan zich ontwikkelen tot een coma.
• bleke huid - moeilijk objectief te bepalen.

Preventie

Onderkoeling kan redelijk makkelijk voorkomen worden. Draag bij voorbeeld in een koude omgeving een muts of pet. De meeste warmte gaat, als je aangekleed bent, verloren langs je hoofd. Pas je kleding aan bij de heersende temperatuur. Vocht op nemende kleding is een risico omdat je zweet hierin blijf zitten en daarna afkoelt. Gewoon op het droge is snel drogende kleding of vochtafstotende kleding aan te raden. Voor waterscouts en iedereen op het water is het raadzaam een reddingsvest te dragen. Iemand die onderkoelt is kan moeilijk zwemmen. Isolerende kleding isoleert ook onderwater wel een beetje. Voor wie lang in het water gaat liggen zoals duikers is een “wetsuit” of “overlevingspak” een must.

Behandeling

Door de lichaamstemperatuur van het slachtoffer te laten stijgen.

Niet doen:

• Niet wrijven of masseren, en zeker niet met sneeuw.
• Geen alcohol geven (alcohol veroorzaakt een vaatverwijding in de huid en in de ledematen en leidt tot een warmer aanvoelende huid maar een lagere kerntemperatuur.)

Wel doen:

• Medische hulp inschakelen (112 bellen)
• Het slachtoffer naar binnen brengen, uit de kou halen, afdrogen en verdere afkoeling voorkomen door dekens en/of jassen of andere warmhouders.
• Lichaamswarmte delen met het slachtoffer. Ja, inderdaad lekker knuffelen met het slachtoffer liefst directe lichaamswarmte, huid op huid dus, maar houd het netjes.
• Het slachtoffer warme dranken geven indien bij bewustzijn. Rillen kost veel energie die moet worden aangevuld. Energierijke suikerhoudende dranken of voeding geven als het slachtoffer die tot zich kan nemen. Een bewusteloos slachtoffer nooit drinken geven of iets in de mond proberen te stoppen.
• Het slachtoffer in de gaten houden en indien nodig reanimatie toepassen.
• Een warm bad of warme douche mag alleen als het slachtoffer volledig bij bewustzijn is. Is het slachtoffer te sterk onderkoeld, dan kan een te snelle opwarming en ook verplaatsing of beweging levensgevaarlijk zijn: dan kan het gevaar ontstaan van de reddingsdood: een verschijnsel dat kan optreden bij geredde drenkelingen en slachtoffers van sneeuwlawines, doordat sterk afgekoeld bloed uit de ledematen zich dan vermengt met de warm gebleven organen, die daardoor dan juist kunnen afkoelen tot onder een voor overleving kritieke grens.