Gradenstelsels zijn manieren om de grootte van hoeken aan te geven.
Booggraad[bewerken | brontekst bewerken]
De booggraad is de schaalverdeling van een cirkel die we allemaal op school leren en het meest gangbaar is. Op het kompas en ook in de wiskunde. In Babylon (een stad in het huidige Irak, die bestond van ongeveer 1900 tot ongeveer 150 voor Christus) bepaalde men dat een cirkel 360° is. Dit baseerde men op de boog die de zon in een dag aan de hemel maakt (een cirkel). Ze rondden de tijd die de maan nodig heeft om om de aarde te draaien af op het handiger getal "30" en vermenigvuldigde die met het aantal maanomwentelingen in een jaar: 12 (30 x 12 = 360). 1° (één graad) kan worden verdeeld in 60 minuten en één minuut weer in 60 seconden.
Dat houdt weer verband met de oorsprong van de lengtegraden. 1/60° (1 minuut) op de evenaar is gelijk aan een zeemijl (1,852 Km). Zo zijn 3 boogminuten op de evenaar zijn gelijk aan de oude maat, 1 uur gaans wat ongeveer 5 kilometer is.
Ook de tijdmeting heeft invloed gehad. Zo leefde in het oude Mesopotamië (Babylon maakte deel uit van dit land) het Sumerische volk, dat het getal 60 als grondgetal gebruikte. Het was beter deelbaar dan 100. Zo is het waarschijnlijk gekomen dat er 60 minuten in een uur en 60 seconden in een minuut bestaan.
Boogminuten en (tijd) minuten lopen niet gelijk. Zo heeft de aarde 4 minuten nodig om 1° te draaien en 4 seconden voor 1 boogminuut.
Artilleriegraad[bewerken | brontekst bewerken]
Om met een kanon nauwkeurig te richten zijn booggraden niet geschikt, de gradenverdeling is te grof. Daarom hebben militairen een andere eenheid voor; deze eenheid is de Art. º% (Art. betekent artillerie), mil of duizendste. Eén mil is de afwijking van 1 meter op 1 km of 1 yard op 1000 yards. Meestal wordt dat een beetje afgerond, zodat er 6400 mil in een volle cirkel passen.
De schaalverdeling in een telescoopvizier is vaak niet afgerond, daarop staan 6283 duizendsten (2000*π) in een volle cirkel.
Decimale graad[bewerken | brontekst bewerken]
Wetenschappers die zich bezighouden met het opmeten van de aardbol (de geodesie) gebruiken de decimale graad.
Bij het vaststellen van de lengtematen werd bepaald dat de afstand van de noordpool tot de evenaar 10.000.000 meter (10.000 km) is. Men stelde dat 1 graad, 100 km is. Zo kwam men aan 100 graden van de noordpool tot aan de evenaar.
Toen de meter algemeen gebruikt werd en men opnieuw gingen meten, bleek dat de werkelijke afstand tussen de noordpool en de evenaar 10.002,288 km te zijn. Men kon niet meer terug en heeft het zo gelaten. Een decimale graad word aangeduid met gon, grad of gra.
De graden vergeleken[bewerken | brontekst bewerken]
| Booggraden | Artillerie graden | Decimale graden |
|---|---|---|
| 1 ° | 17,8 °% | 1,1 gon |
| 2 ° | 35,6 °% | 2,2 gon |
| 3 ° | 53,3 °% | 3,3 gon |
| 4 ° | 71,1 °% | 4,4 gon |
| 5 ° | 88,9 °% | 5,6 gon |
| 10 ° | 177,8 °% | 11,1 gon |
| 15 ° | 266,7 °% | 16,7 gon |
| 20 ° | 355,6 °% | 22,2 gon |
| 25 ° | 444,4 °% | 27,8 gon |
| 30 ° | 533,3 °% | 33,3 gon |
| 35 ° | 622,2 °% | 38,9 gon |
| 40 ° | 711,1 °% | 44,4 gon |
| 45 ° | 800 °% | 50 gon |
Windstreken in graden[bewerken | brontekst bewerken]
| Windstreek | Aantal graden | Aantal Art. º% | Aantal Gon |
|---|---|---|---|
| Noord | 0 ° | 0 °% | 0 gon |
| Noord Noord Oost | 22 ° 30' | 400 °% | 25 gon |
| Noord Oost | 45 ° | 800 °% | 50 gon |
| Oost Noord Oost | 67 ° 30' | 1200 °% | 75 gon |
| Oost | 90 ° | 1600 °% | 100 gon |
| Oost Zuid Oost | 112 ° 30' | 2000 °% | 125 gon |
| Zuid Oost | 135 ° | 2400 °% | 150 gon |
| Zuid Zuid Oost | 157 ° 30' | 2800 °% | 175 gon |
| Zuid | 180 ° | 3200 °% | 200 gon |
| Zuid Zuid West | 202 ° 30' | 3600 °% | 225 gon |
| Zuid West | 225 ° | 4000 °% | 250 gon |
| West Zuid West | 247 ° 30' | 4400 °% | 275 gon |
| West | 270 ° | 4800 °% | 300 gon |
| West Noord West | 292 ° 30' | 5200 °% | 325 gon |
| Noord West | 315 ° | 5600 °% | 350 gon |
| Noord Noord West | 337 ° 30' | 6000 °% | 375 gon |
| Noord | 360 ° | 6400 °% | 400 gon |
Hellingsgraad[bewerken | brontekst bewerken]
* Hellingsgraden geven aan hoe steil een helling is en worden weergegeven in procenten (%) zie; "Hellingsgraad"
Graden (Temperatuur)[bewerken | brontekst bewerken]
- Voor graden Celsius en Fahrenheit zie; "Temperatuur"
