Koken en eten onderweg

Tijdens een hike, of een primitief scoutingkamp kan er van je verwacht worden dat je onderweg je eigen eten regelt en klaarmaakt. Dit artikel probeert je wat tips te geven over koken onderweg.

Warmtebron

Afhankelijk van hetgeen waar je in wilt koken (pannen, blikjes, spiezen), de regels op het terrein waar je staat, de beschikbaarheid van het type brandstof in het land waar je bent, en je persoonlijke voorkeur kun je kiezen voor verschillende mogelijkheden om je eten op warm te maken.

Gas

Is schoner en schijnt sneller te koken dan benzine of petroleum.

Open vuur

Een eenvoudig houtvuurtje maak je al met drie stenen. Graaf een kuiltje tussen de stenen, leg er wat twijgen en droog spul in, steek aan en dan wat groter droog sprokkelhout erop. Kun je het hout niet met de hand breken, schuif het simpelweg steeds een eindje verder in het vuur. Nadeel van koken op open vuur: je zult eerst je pannen van buiten helemaal met groene zeep moeten insmeren, om te voorkomen dat ze helemaal zwart worden van buiten.

Windscherm

Kook je op gas, dan kan een klein windscherm een uitkomst zijn. Het zorgt ervoor dat de wind minder kans krijgt om warmte verloren te laten gaan. Kant en klare modellen zijn te koop in de buitensportwinkels, maar je kunt er ook zelf eentje maken van een plaatje buigzaam metaal.

Handig kookgerei

Handig kookgerei voor onderweg voldoet aan de volgende voorwaarden:

• Het neemt in je rugzak zo min mogelijk ruimte in
• Het weegt zo min mogelijk
• Het is voldoende handig om er een simpele maar voedzame maaltijd in te koken, en het te kunnen opeten

Hieronder volgen enkele tips van kookgerei die door scouts gebruikt wordt.

Mess tins

De naam "Mess tins" wordt doorgaans gebruikt voor een setje van twee rechthoekige aluminium pannetjes, waarvan de kleinste handig in de grootste past. Door de relatief lage rand van het pannetje is het zowel als pan en als bord te gebruiken. Er zit een lang, uitklapbaar hengsel in, waardoor ze ook op houtvuur te gebruiken zijn. Mess tins kunnen tegen een stootje, en door hun rechthoekige vorm kun je er ook andere zaken in bewaren op de momenten dat je de pannetjes niet voor koken gebruikt.

Mess tins kun je onder meer kopen bij leger-dumpzaken.

Aluminium pannensetjes

Lichtgewicht aluminium pannensetjes zijn er in verschillende soorten en maten. Doorgaans bestaan ze uit twee pannetjes, met deksels die als koekenpan, of na het koken als bord te gebruiken zijn. Sommige setjes hebben uitklapbare handgrepen, bij andere setjes moet je met een losse "greep" aan de gang. Voordeel van de uitklapbare handgreep is dat je altijd een handgreep aan elke pan hebt en niet met een losse greep hoeft te hannessen. De handgrepen zijn bovendien van plastic, waardoor ze niet heet worden. Nadeel van het plastic is wel dat je de pan dus niet op het kampvuur kunt zetten (tenzij de grepen verwijderbaar zijn). Kies dus uit het grote aanbod een setje dat precies bij jouw wensen aansluit.

Aluminium pannensetjes worden verkocht bij iedere kampeer- of outdoorwinkel. Bij een speciale scoutingwinkel (Scoutshop, Hopper enzovoort) zullen ze ze ongetwijfeld ook wel verkopen.

Bestek

Watvoor bestek neem je mee? Je kunt je keuze laten afhangen van hetgeen je denkt te gaan eten. Hieronder enkele suggesties:

Weggooi-bestek

Neem van thuis gewoon een of twee setjes weggooibestek mee. Voordeel: goedkoop en zeer lichtgewicht. Nadeel: wees er voorzichtig mee tussen je bagage, want ze gaan makkelijk stuk. En bovendien is het ook niet zo goed voor het milieu...

De spork

De spork is een solide plastic lepel, waarvan je de achterkant als mes of vork kunt gebruiken. Hij neemt weinig ruimte in beslag en is heel erg licht. Onder andere te koop bij de Scoutshop en kampeer- en outdoorwinkels.

Het bestek-zakmes

Het bestekzakmes bestaat uit twee delen: het ene deel heeft een lepel en een vork, het andere deel een (zak)mes en een blikopener. Ingeklapt zitten de delen aan elkaar, uitgeklapt heb je twee losse delen. Zo kun je ook tijdens een primitieve tocht nog netjes met mes en vork eten...! Voordeel is dat het erg solide is, nadeel is dat het iets zwaarder is: het blijft tenslotte metaal.

Efficient omgaan met water en gas

Om efficiënt om te gaan met water en gas, kun je rekening houden met de volgende tips:

• Hoewel je thuis waarschijnlijk eerst water kookt voor je rijst of pasta toevoegt, is het bij het buiten koken handiger om het water met de ingredienten tegelijk aan de kook te brengen. Dat scheelt kooktijd, en dus brandstof. Gedroogde ingrediënten kunnen vast wellen wanner je ze al direct aan het water toevoegt.
• Kook zoveel mogelijk met voldoende, maar niet teveel water. Alle ingrediënten geven een groot gedeelte van hun voedingswaarde aan het kookvocht af. Het zou zonde zijn als je dit vervolgens weer weggiet. Wordt je maaltijd wat 'waterig', dan is dat helemaal niet erg, want tenslotte gebruik je veel vocht als je buiten actief bent.
• Gebruik de hooi- of dekenkistmethode: Kook je maaltijd een paar minuten, en laat het vervolgens in het hete kookvocht nagaren op een warme plek. Dit kan bijvoorbeeld in een deken zijn, tussen een stapel hooi, of op een andere isolerende plek. Deze methode is ook handig als je één pit hebt, en meerdere pannen warm moet krijgen.

Inkopen van voedsel

Algemeen: warm eten

Watvoor eten wil je gaan meenemen? Wat er handig is of juist niet, hangt van verschillende dingen af: wil je persé zo weinig mogelijk tillen? Moet het allemaal in één pan bereid kunnen worden? Heb je überhaupt een pan bij je? Hieronder staan vier verschillende soorten voedsel als suggestie:

Kant en klaar blikvoer kopen in de supermarkt, zoals bami of nasi

Boter in een pannetje, even bakken en je bent klaar. Nadeel: De blikken zijn best zwaar en je moet daarnaast dus ook nog boter en een pannetje meenemen.

Droogvoer kopen in de supermarkt, zoals noedels

Heet water erbij en je hebt een maaltijd. Voordeel: dit weegt veel minder dan zo'n blik bami. Je moet wel nog steeds een pannetje meenemen en het vult niet altijd even goed.

Kant en klaar legervoedsel kopen in de kampeerwinkel

Deze blikken zijn speciaal gemaakt om gesloten op te warmen in een pan heet water, of geopend op te warmen boven een houtvuurtje. Ze wegen wel wat meer dan dat droogvoer, maar als je onderweg een houtvuurtje kunt maken, heb je geen pannetje meer nodig en na afloop hoef je niets af te wassen, behalve je lepel.

Handige ingrediënten

Handige ingrediënten voor op reis zijn bijvoorbeeld:

Voorgesneden groenten, zoals bami- of nasipakket

Laagje water in een pannetje, even koken en je bent klaar. Te eten met rijst of pasta en bijvoorbeeld kaas of nootjes (geen vlees - tenzij gepekeld - want dat bederft onderweg). Als je het goed uitkient kan het samen in één pan. Nadeel: Gesneden groenten nemen vrij veel volume in en zijn beperkt houdbaar. Bovendien heb je een vrij grote pan nodig. Voordeel: Vult goed.

Couscous, bulgur of mie

Heeft weinig kooktijd nodig

Gedroogde (rode!) linzen

Heeft ongeveer een minuut of 20 kooktijd nodig, maar is erg voedzaam en neemt in gedroogde vorm zeer weinig ruimte in beslag. Zorg wel dat je rode hebt, want linzen met een andere kleur moeten véél langer koken.

Gedroogd fruit

Goed voor je vitamientjes

Tussendoortjes

Als voedzaam tussendoortje heb je in West-Europa keus uit een heleboel verschillende produkten, bijvoorbeeld mueslirepen, gedroogd fruit, droge worst (die dus niet koel gehouden hoeft te worden), sultana's, liga's en druivensuiker. Als het warm weer is, laat dan de (energierijke) chocoladerepen liever thuis.

Voedingsstoffen

Er zijn drie zaken extra belangrijk om binnen te krijgen: genoeg water, genoeg zout en genoeg suiker.

Water

Zorg voor een veldfles met voldoende water, en zorg dat je daar - zeker op een warme dag - vaak van drinkt. Je verliest veel vocht tijdens inspanning, dus dat moet op tijd worden aangevuld. Als je urine lichtgeel of zelfs vrijwel kleurloos is, is het goed. Is het geel of zelfs donkergeel, dan moet je even flink aan de fles!

Zout

Normaal gesproken is veel zout erg slecht voor je. Maar als je je flink hebt ingespannen, kun je best wel wat extra zout gebruiken, zeker tijdens een warme dag. Neem een zakje chips mee of zoute drop, of doe een beetje zout in de gerechten die je eet. Zout kun je meenemen in een klein potje. Omdat zout, net als alle poeders, gemakkelijk vocht aantrekt, is het raadzaam om een goed afsluitend potje te gebruiken. Een paar rijstkorrels trekken het vocht naar zich toe en voorkomen dat de zout klontert.

Bronnen en referenties

• Efficiënt omgaan met water en gas, tip voor het bewaren van zout, windscherm : Kooktips op globetrotter.nl (1 december 2004)
• Het prikbord van fietsvakantie.startpagina.nl (laatst bezocht: 1 maart 2010)