Bewerken van Zeilen

'''Zeilen''' wordt binnen scouting gedaan door de [[waterscouting]]tak. bij scoutinggroepen in Nederland gebeurt het zeilen voornamelijk met een [[lelievlet]] of een [[lelieschouw]]. 

Bij het zeilen wordt er gebruik gemaakt van de kracht van de wind. Het zeil en de manier waarop dit is afgesteld veranderen de snelheid en richting van de inkomende wind, en zorgen er zo voor dat er een kracht op het schip wordt uitgeoefend. 

De roerganger heeft het woord, er wordt geen schoot gevierd, zwaard gepakt of anker gelicht voordat deze daartoe opdracht geeft. De roerganger bevind zich op of vlak voor het achterdek en altijd tegenover het grootzeil, aan de hoge kant van het schip. 

== Zeiltheorie ==
=== Vleugel profiel ===
De vrije stroming van wind wordt door een [[zeil]] vertraagd en afgebogen. Daardoor ontstaat er een drukverschil tussen de kant waar de wind vandaan komt van het zeil en de van de wind afgekeerde zijde. Dit veroorzaakt het zogenaamde [http:/
l.wikipedia.org/wiki/Wet_van_Bernoulli Bernoulli] effect, er ontstaat een kracht op het zeil die dit wil verplaatsen in de richting van de bolling. Dit drukverschil blijft zolang het zeil meer wind vangt aan de holle zijde, ook als niet het hele zeil de volle wind vangt. Een meeuw blijft soms uren achtereen vliegen zonder met de vleugels te slaan, zij zijn de ware meesters in het zeilen. 

=== Zeilpunt ===
Men definieert het zeilpunt als het zwaartepunt van het totaal van krachten op het zeil. Voor een begrip van de krachten die op een schip werken rekent men alsof de totale door wind veroorzaakte kracht op het zeil, of meerdere zeilen, in het zeilpunt aangrijpt; de richting van die kracht wordt beschouwd als haaks op het zeil staand. Door de stand van de zeilen te veranderen verplaatst men het zeilpunt.

=== Lateraalpunt ===
Het natte deel van de romp, het zogenaamde onderwaterschip is voor het zeilgedrag even belangrijk als het zeil. Zijwaarts wegdrijven (drift, verlijeren) wordt tegengegaan door het [[zwaard|midzwaard]] of [[zijzwaarden]]. Minimale voorwaartse weerstand wordt bereikt door de romp een slanke vorm te geven. De weerstand die het onderwaterschip geeft is ook uit te drukken als een kracht, het punt waarop deze kracht aangrijpt noemt men het lateraalpunt.

Met het [[roer]] kan men het lateraalpunt verplaatsen. De helmstok naar stuurboord bewegen verplaatst het lateraalpunt naar bakboord.

Door nu deze krachten te kombineren komt er een ([[wp-nl:Vector (wiskunde)|vector]]) som van deze krachten op de vlet te staan. Als de som niet nul is gaat de vlet in die richting.

=== Koersen ===
;Voor de wind: Als een vlet met de wind mee vaart staat het zeil dwars op de vlet en oefent de wind een grote kracht naar voren uit op het zeilpunt, Het water oefent een kleine kracht uit naar achteren op het lateraalpunt. De krachten heffen elkaar niet op, de resultante is een kracht naar voren, vlet gaat naar voren.
;Halve wind:Als een vlet met de wind van opzij vaart staat het zeil ongeveer onder 45 graden op de vlet en oefent de wind een kracht naar voren en opzij met de wind mee uit op het zeilpunt, Het water oefent een kleine kracht uit naar achteren en een grote tegen de wind in op het lateraalpunt. De krachten van de wind met de wind mee en van het water tegen de wind in heffen elkaar bijna op, De resultante is een kracht naar voren, vlet gaat naar voren. 
;Aan de wind:Als een vlet schuin tegen de wind in vaart staat het zeil zo dat het zeil net iets meer wind vangt aan de holle zijde dan aan de bolle zijde. De wind oefent een kleine kracht naar voren en een vrij grote kracht met de wind mee uit op het zeilpunt. Het water oefent een kleine kracht uit naar achteren en een grote tegen de wind in op het lateraalpunt. Zolang de wind iets meer kracht naar voren levert dan de vlet aan weerstand van het water ondervind gaat de vlet vooruit.

=== Ideale omstandigeheden ===
;Romp:De lelievlet en lelieschouw hebben niet het meest ideale onderwaterschip. Een catamaran of surfplank ligt op het water, een jacht snijd door het water en een platbodem (vlet::flat) ploegt er doorheen. 
;Zwaard:Een zwaard (dat overigens bij voldoende ruime koersen op kan) zorgt ervoor dat de vlet niet met de wind mee drijft, het verlijeren wordt enigzinds beperkt. Dynamische kimkielen zoals bij catamarans gebruikt worden zorgen dat deze niet verlijeren. Een zwaard of kiel zijn er '''niet''' voor om te zorgen dat het schip niet omslaat, zij zorgen er juist voor dat zij gaat hangen! 
;Tuig:De lelievlet en lelieschouw zijn beide ondertuigd, dat wil zeggen dat de romp meer zeiloppervlak zou kunnen hebben om de maximale krachten van kombinatie te gebruiken. Een ideaal zeil heeft van onder tot boven dezelfde bolling en hoek het bovenlijk zou enigzinds lepelvormig moeten zijn om het laatste restje wind te pakken. Dit wordt deels verkregen met doorgelatte zeilen zoals op sommige catamarans of was het een vlieger.
:NB de zwakste schakel bij een vlet is de mast, ga niet wild experimenteren. 

=== Enkele begrippen die met de zeiltheorie verband houden ===
;Schijnbare wind: Zodra een vlet snelheid maakt verandert de relatieve luchtsnelheid ten opzichte van de schip. Bij een voor de windse koers, waarbij de wind van achter komt, is de netto windsnelheid die de vlet "voelt" gelijk aan het verschil tussen wind- en bootsnelheid. De wind die men aan boord ervaart is zwak. Bij een halve windse koers voelt het alsof de vlet tegenwind krijgt door de eigen snelheid, Men ervaart aan boord dat de koers iets tegen de wind in is, het zeil moet dan ook bij het op snelheid komen iets aangehaald worden. Bij een aan de windse koers is dit nog sterker door de schijnbare wind kan de vlet minder scherp tegen de wind in varen dan men begon zonder snelheid.
;Rompsnelheid: Een bewegende scheepsromp maakt golven. Als het schip zo snel gaat dat er juist één golf naast de romp ontstaat, zal het verder verhogen van de snelheid onevenredig meer energie kosten; het schip zou dan voortdurend bezig zijn tegen de eigen boeggolf op te klimmen. De maximale snelheid, rekening houdend met dit effect, wordt rompsnelheid genoemd.
;Planeren: Indien de rompvorm het toelaat kan het beperkende effect van de rompsnelheid vermeden worden doordat de romp meer over het water glijdt, dan dat ze zich erdoorheen dwingt. Met name schepen waarvan de onderkant van de romp enigszins vlak is, zijn relatief gemakkelijker tot planeren te brengen. Het is nodig om over de eigen boeggolf heen te klimmen, als men hier overheen is neemt de snelheid per PK veel meer toe dan ervoor. Het enige wat hiervoor nodig is bij een lelievlet is een buitenboordmotor met enkele honderden paardekrachten. 
;Stroming:Het effect van waterstroming. Deze werkt door op de snelheid van de boot en dus ook op de schijnbare wind. Met name op rivieren kan de watersnelheid nogal variëren met de plaats waar men vaart.
;Stuurgedrag: Omdat er onder verschillende omstandigheden een horizontale afstand zal zijn tussen het zeilpunt en het laterale punt werkt er een koppel op het schip, dat daardoor neigt tot oploeven (de kop naar de wind draaien) of afvallen (de kop van de wind afdraaien). De arm van dit koppel is afhankelijk van de zeilvoering, van de helling en de koers van het schip ten opzichte van het water. Het is maximaal bij ongeveer halve wind en minimaal indien de wind ongeveer evenwijdig aan de langs-as van het schip invalt.
;Hellingshoek: De wind grijpt aan boven het waterniveau. Er ontstaat een koppel dat het schip doet hellen. De arm van het koppel is de afstand tussen het zeilpunt en het lateraal punt. Er ontstaat om twee redenen een tegenwerkend moment. De romp komt dan asymmetrisch in het water te liggen waardoor aan de lage kant de opwaartse kracht van het water toeneemt. Dit effect wordt versterkt doordat ballast, die vaak laag, of onder een zeilboot is aangebracht, meer zijdelings komt te liggen. De hellingshoek speelt ook bij het stuurgedrag van het schip een rol. Indien het schip helt, neemt het effectieve zeiloppervlak af, evenals de efficiency van het zeil. Dit geldt ook voor het onderwaterschip. De waterlijnlengte neemt wel enigszins toe, wat een verhoging van de "rompsnelheid" tot gevolg heeft. Ook zal de werking van het roer veranderen omdat het effectieve roeroppervlak vermindert en omdat het stromingspatroon rond het roer verandert. Soms worden om die reden twee roeren toegepast, ter linker- en ter rechterzijde van de spiegel. Voor catamarans geldt het effect van varen onder helling veel minder. Enkelromps schepen hebben door het afnemende moment van de kracht op het zeil en het toenemende oprichtende moment van de ballast een "ingebouwde" veiligheid tegen overbelasting: bij een hellend schip neemt het hellend koppel af en het oprichtend moment toe. Hoewel catamarans een grote weerstand bieden tegen grote zijwind zal bij grotere helling plotseling het oprichtend koppel sterk afnemen; de catamaran kan dan plotseling kapseizen.

== Windrichtingen ==
Niet te verwarren met de windroos van een [[kompas]], een kompas geet een richting ten opzichte van de aarde. De windrichtingen zoals hier genoemd geven een richting ten opzichte van een vaartuig of de oever.

Een zeiler let ten aller tijden op de windrichting, Door met het hoofd te draaien voelt men de wind met de bovenlip, oren ogen en voorhoofd. Bomen of vlaggen op het vaste land, windvaantjes en losse eindjes lijn aan boord van het schip geven ook indikaties voor sterkte en richting. Golven op het water en dan met name de rimpeltjes op de golven geven zeer interessante informatie over lokale variatie.
 
Let ook altijd op de lucht, een naderende donkere wolkenband is een teken dat er een [[Meteorologie|weersomslag]] aankomt, Een plotselinge koele vochtige bries op een warme dag voorspelt dat het gaat regenen an waarschijnlijk harder gaat waaien. 
;Loef:Tegen de wind in. De loefzijde is de hoge kant van een zeilend vaartuig. De loefzijde is ook waar de golven tegenaan komen. Oploeven is meer tegen de wind in varen. De loef afsteken of afloeven is een ander schip de wind uit de zeilen nemen door boven winds langs haar te varen.
;Lij:Met de wind mee. De lijzijde is de lage kant van een zeilend vaartuig. De lijzijde is waar de vliegjes in de luwte dansen. Verlijeren is met de wind mee verplaatsen ondanks dat men niet die kant op vaart. Afvallen is meer met de wind mee gaan varen.
;Hogerwal:De oever waar de wind vandaan komt. Deze oever is moeilijk te bezeilen, er is vaak veel meer zeil afstand nodig om er te komen dan hemelsbreed.
;Lagerwal:De oever waar de wind naartoe waait. Deze oever is moeilijk af te varen, de vlet heeft eerst snelheid nodig om tegen de wind weg te komen.

== Karakteristieken van zeilkoersen ==
;Voor de wind:Met de wind mee, de roerganger heeft de wind in de rug. De vlet heeft in deze koers een grote voorwaartse kracht, en kan een moemenswaardige sleep hebben en gewoon blijven zeilen. De bemanning kan staan en rondlopen het schip ligt meestal vrijwel vlak en de golven laten het niet stampen. De zeilen zijn gevierd, het grootzeil heeft een vouw waar het tegen de stag ligt. De schoothoek van de fok moet op de schoot halverwege het voordek kunnen. Op aanwijzing van de roerganger kan de fok misschien te loevert. Het zwaard mag geheel op. 
;Ruime wind:De wind komt schuin van achteren. In deze koers kan de vlet haar topsnelheid halen. Een lichtere sleep is mee te zeilen. De bemanning kan staan en rondlopen het schip ligt onder een geringe hoek de vlet rijdt over de golven. Het grootzeil is niet geheel gevierd, het bovenlijk zal minder dan haaks op de vlet staan, De schoothoek van de fok komt achter de helft van het voordek. Het zwaard mag gedeeltelijk op.
;Halve wind:De wind komt van de zijkant. In deze koers kan de vlet omslaan, een plotselinge golf of windvlaag kan te laat gezien worden. De krachten op de vlet zijn niet geschikt om iets te slepen, Beide zeilen mogen aan, maar niet te strak, laat ze maar lekker bollen. Het zwaard moet geheel in. 
;Aan de wind:De wind komt schuin van voren. In deze koers kan de vlet stampen, iedere derde golf wordt er gestampt. De krachten op de vlet zijn niet geschikt om iets te slepen, Beide zeilen moeten aan, zo strak dat het voorlijk net niet gaat killen. Blijft het zeil killen maak dan de roerganger wakker, deze moet afvallen. Het zwaard moet geheel in. 
;In de wind:De wind komt recht van voren, De zeilen klapperen de vlet danst op de golven. Zodra een van de fokkeschoten aangetrokken wordt kilt de fok en begint de vlet af te vallen. Het grootzeil even wind laten vangen en de vlet loeft weer op. Tenzij men voor anker of anderszinds vastligt dobbert de vlet achteruit met de wind mee.

== Koersveranderingen ==
Omdat een zeilschip niet altijd in dezelfde richting vaart, zijn koersveranderingen nodig. 
;Oploeven: Oploeven is meer tegen de wind in gaan varen. Dit kan bereikt worden door het lateraal punt te veranderen; de helmstok van je af bewegen. Echter dit geeft extra weerstand onder water, en zal afremmen. Mooier is om het grootaeil iets aan te halen of de fok iets te vieren, dit veranderd het zeilpunt.
;Afvallen: Afvallen is meer met de wind mee gaan varen.
Dit kan bereikt worden door roer te geven; de helmstok naar je toe trekken. Mooier is met de zeilen, het grootzeil iets vieren of de fok strakker aan. De fok bak trekken is een noodmaatregel, dit gaat ten koste van bijna alle snelheid.

== Manouvres ==
;Afvaren:Waar men ook is, wat voor wind er ook staat, de zeilen worden gehesen met de kop in de wind. Dit kan soms door alleen de achterlijn los te gooien. Vaak is het nodig om van de aanlegplaats weg te varen voordat men voldoende ruimte heeft. Als eerste wordt het grootzeil gehesen, daarna de fok. 
;Opschieter maken:Tegen de wind in draaien om stil te komen te liggen op een bepaald punt, bijvoorbeeld de steiger om aan te leggen. 
;Wenden of overstag gaan:Tegen de wind in door de wind draaiend van boeg veranderen.
;Gijpen:Voor de wind van boord veranderen. '''Gevaarlijk bij wind groter dan kracht 5!'''
;Stormrondje:Voor de wind van boeg veranderen door een rondje door de wind te wenden.
;Man overboord:Een manoeuvre waarbij een drenkeling weer aan boord kan worden gebracht.

De vaste '''niet nadenken''' methode. Leer deze uit het hoofd, in een paniek situatie is routine beter dan geen actie.
# Er gaat iemand overboord en de bemanning roep luid MAN OVERBOORD!! om dit te laten weten aan de stuurman
# De stuurman roept '''Drijf!''' naar de drenkeling
# '''Fok bak''' om af te vallen naar Voor de wind
# '''Drie tot vier bootlengtes''' voor de wind blijven varen.
# '''Oploeven''' tot aan de wind.
# '''Dwarspeiling''' op de drenkeling maken en overstag gaan.
# Rustig op een aan de windse koers naderen.
# De drenkeling over de hoge kant en achter de zijstag binnen halen. Om te voorkomen dat je met de vlet over de drenkeling heen verlijert.
# '''Bijleggen''' door het roer plank te doen en Fok bak

Roep nooit zwem naar de drenkeling, dit is omdat een dwarspeiling maken op een bewegend object moeilijker is.

;[[Aanleggen]]:Houd nooit handen voeten of andere lichaamsdelen tussen een schip en de aanlegplaats, de snelheid is misschien niet hoog, de massa van een vlet is hoog genoeg om armen en benen te breken. Eitje, de uitdrukking is dat er een ei tussen moet kunnen zonder dat dit breekt. 
;Ankeren:Kontroleren of de ankerlijn vast zit aan de vlet!

=== Bediening van de zeilen ===
Iedere koers vraagt om zijn eigen optimale stand van de zeilen, zodat de stand van de zeilen aangepast moet worden bij een koersverandering.
;Aanhalen:De schoot strakker zetten, het zeil komt meer in de lengte as van de vlet te staan. Ook wordt door de hogere spanning het zeil vlakker, minder bol. 
;Vieren:De schoot minder strak houden, soms zelfs met de hand het zeil meer dwars op de vlet zetten. Het zeil komt boller te staan.
;Fok bak halen:De fok aan het lage boord aanhalen bij een koers in de wind, hierdoor remt de vlet op de wind en zal de boeg door de wind draaien.
;Scherp:De aan de windse koers waarin de vlet nog net vooruit komt. 
;Knijpen:Proberen zo scherp te varen dat je nog net voorbij een hindernis komt en niet een extra slag hoeft te maken.
;Ruim:Koersen meer met de wind mee dan halve wind, de zeilen staan dwars op de wind de schoten worden losjes gehouden zodat de zeilen zoveel mogelijk kunnen bollen.
;Bakstag:Gevaarlijke ruime koers waarbij de wind uit dezelfde richting komt als waar de giek staat.

== Zeiltermen ==
In de wereld van de zeilvaart worden allerlei termen gebruikt om de zaken die van belang zijn voor het veilig varen goed te kunnen benoemen.

;[[Bakboord en stuurboord|bakboord]]
;[[Bakboord en stuurboord|stuurboord]]
;Aan de wind:Schuin tegen de wind in zeilen (koers).
;In de wind:Recht tegen de wind in liggen (koers). Het stabiel in de wind houden wordt '''deinzen''' genoemd.
;Dode hoek:De koersen in de wind tussen de scherpst aan de windse koersen. Deze koersen zijn niet bezeilbaar.
;Door de wind gaan:De boeg over de in de windse richting laten draaien
;Halve wind:Met de wind van opzij zeilen.
;Ruime wind:Koersen met de wind mee tussen de halve windse koersen en voor de wind.
;Voor de wind:Een theoretische koers met de wind mee. Voor de wind is als de fok te loevert kan en blijft. De vlet xal altijd een ruime koers gaan varen met voor de wind aan de kant van het grootzeil.
;Hogerwal:De wal, oever, kade of kant waar de wind vanaf waait.
;Lagerwal:De oever waar de wind naartoe waait.
;Bakstag wind:Gevaarlijke koers, voor de wind waarbij de wind meer uit de richting komt waar het grootzeil hangt. Het grootzeil zal niet gaan killen maar gaan gijpen!
;Overstag gaan:Het zeil van boord veranderen door door de wind te draaien.
;Gijpen:''Gecontroleerd'' het grootzeil bij een ruime koers van boord laten veranderen. 
;Klapgijp:''Ongecontroleerd'' het grootzeil bij een ruime koers van boord veranderen, dit veroorzaakt vaak hoofdpijn en wordt ten zeerste afgeraden. 
;Opkuisen of laveren:Effectief: zich tegen de wind in verplaatsen, door afwisselend van boord aan de wind te zeilen
;Hozen:Op enige manier om het water dat aan boord staat overboord te werken. Polyester zeilboten hebben een zogenaamde zelflozer, een klepje in de kuip of spiegel dat middels het Venturie effect water afzuigt.
;Knijpen:Zo scherp mogelijk aan de wind varen.
;Dwarspeiling:Wachten tot enig object zich dwars op de vlet bevind, dit is dan met het zeil over een boord te bezeilen. 
;Rak:Een richting die men zeilend over een boord af kan leggen. Meestal bestaat een wedstrijd parcours uit drie rakken; halve wind, voor de wind en aan de wind.

== Uitdrukkingen ==
* Vuile was overboord hangen
Willetjes of landvasten nog buitenboord hebben hangen.

* Kroeskop halen (head dip)
Zover achterovere hangen aan de hoge kant dat je haar nat wordt (meestal met enige hulp van de roerganger).

* Ankertest
Iemand die dit roept vraagt of hij overboord gezet kan worden.

'''[[Tuigage]]''' 

==Raingutter Rengata==
Een [[Raingutter Rengata|Regengoot-race]] is een miniatuur versie van zeilen. De bootjes varen in een regengoot en worden door voortbewogen door blazen met getuite lippen of door een rietje.  

{{Bron|bronvermelding=
* Bovenstaand artikel of een eerdere versie daarvan is geheel overgenomen van [http:/
l.wikipedia.org/wiki/Zeilen_(varen) Zeilen] op nl.wikipedia.org.
* Delen van bovenstaand artikel of een eerdere versie daarvan is overgenomen van [http://www.xs4all.nl/~bds/lelievlet/De_lelievlet_8e_druk.pdf De_lelievlet_8e_druk]
}}
{{Link portaal Scouting op het water}}

[[Categorie:Scouting op het water]]

[[fi:Purjehtiminen]]