Bewerken van Koersbepaling

{{routetechniek}}
Dit artikel beschrijft verschillende manieren om je '''koers''' te '''bepalen''' uit de aanwijzingen die de natuur om je heen aan je geeft. 
Bij koerspepaling of Navigeren wordt gebruik gemaakt van de vier [[windstreken]]; [[Noord]], [[Oost]], [[Zuid]] en [[West]].

=== Kompas ===
De simpelste manier om een koers te bepalen is natuurlijk met een '''kompas'''.
:''Voor een uitgebreidere beschrijving, zie [[Kompas]]''

=== Sterren ===

==== Noordelijk halfrond ====
[[Bestand:Poolster.gif|thumb|Poolster]]Hoewel al de sterren, door de draaiing van de aarde, lijken te verschuiven in de lucht, is er één ster die nagenoeg stil staat aan de hemel. De Poolster. De sterrenbeelden '''Grote''' en '''Kleine Beer''' zijn de schakels om de Poolster te vinden. deze sterrenbeelden lijken een beetje op een '''steelpannetje''' maar ook op een '''wagentje'''. Neem van het sterrenbeeld "Grote Beer" de afstand tussen ster A en B vijfmaal en ziedaar de Poolster. Trek een loodrechte lijn vanaf de poolster naar de horizon en daar is het noorden. De Poolster is de laatste ster van de "duwstang" van het sterrenbeeld “Kleine Wagen”.(Kleine Beer).
Het oud-Griekse woord voor ''"Beer"'' is ''"Arktos"''. Het noorden wordt daarom ook wel ''"Arctica"'' of ''"Arctis"'' genoemd.  

De zeelieden van vroeger navigeerde met de sterren. Met een "[[Jakobsstaf]]" en later met een "[[Sextant]]" kon de "poolshoogte" genomen worden, de hoek meten tussen de poolster en de horizon. zo wisten ze op welke breedtegraad ze waren. in Nederland staat de poolster op ongeveer 51º boven de horizon. Nederland ligt ongeveer op de 51ste [[breedtegraad]] noorderbreedte.

'''Waarschuwing'''
* De Poolster komt hoger in de hemel hoe verder je naar het noorden gaat, het is dus niet nuttig boven 70° noorderbreedte.

==== Zuidelijk halfrond ====
[[Bestand:Het zuiderkruis.gif|thumb|Het Zuiderkruis]]
De (Noord) Poolster is op het zuidelijk halfrond niet te zien en '''een “Zuid”poolster bestaat niet.''' Toch is er een sterrenbeeld waar je aan af kan leiden waar het zuiden is, Centaurus.
Een aantal sterren in dit sterrenbeeld vormen een bekender “sub”sterrenbeeld namelijk het '''Zuiderkruis'''. Het zuiderkruis ligt in de Melkweg, tussen het onderste punt en de linkerkant van “de korte balk” ligt de kolenzak. Dat is de grootste donkere wolk van interstellair gas en stof aan de hemel. Tussen de miljoenen sterren van de Melkweg valt hij extra op. 

Denk een verticale lijn tussen de hoogste en de laagste ster “de lange balk” van het kruis. Daar waar de lijn de horizon raakt ligt ongeveer het zuiden. 

Verwar het Zuiderkruis niet met het “valse” kruis ernaast.

:''Voor een uitgewerkt programma over dit onderwerp, zie [[navigeren op de sterren]]

=== Maan ===

==== Maanstanden ====
Als de maan opkomt zijn de sterren wat slechter te zien en als het bewolkt is ook. de sterren zijn 's nachts niet het enige waaraan je de [[windstreken]] kan herleiden, ook aan de maan kun je zien in welke richtingen de windstreken liggen.

* Een ''volle maan'' staat, op het noordelijk halfrond, om 12 uur ‘s nachts in het Zuiden.
* de halve maan na de volle maan (Een afnemende maan) staat om 12 ’s nachts in het Oosten. 
* de halve maan voor de volle maan (Een wassende maan) staat om 12 uur ‘s nachts in het Westen. 

Voor de duidelijkheid; als je de '''oostelijke helft''' van de maan ziet is het een wassende maan en staat hij '''om 12 uur 's nacht in het westen'''.

als je de '''''westelijke helft''''' ziet staat hij '''''in het oosten om 12 uur 's nachts''''' en is het een afnemende maan.

Natuurlijk kun je dit op de gok doen maar je kan ook een “[[maankompas]]” gebruiken.

=== Zon ===
==== Zon en horloge ====
[[Bestand:Zonnekompas.jpg|thumb|Noord vinden met zon en horloge|200px]]Bij zonsopkomst en zonsondergang kan je snel één van de [[windstreken]] te bepalen. de zon komt namelijk op in het [[Oost]]en en gaat onder in het [[West]]en. Er is nog een andere manier om met behulp van de zon een windstreek te bepalen: Op het noordelijk halfrond staat tussen 11:30 en 12:30 uur, plaatselijke "Wintertijd", de zon in het Zuiden. Met een wijzerhorloge kun je - mits het niet al te bewolkt is - bepalen waar het Zuiden is. Je wijst de kleine wijzer naar de zon en deelt de hoek tussen de kleine wijzer en de 12 doormidden. Deze denkbeeldige lijn wijst naar het zuiden. Tegenover het [[zuid]]en ligt het Noorden.

Samengevat:
* Zorg dat je horloge op wintertijd staat.
* Richt de kleine wijzer richting de zon.
* Het midden van de "kleinste" hoek tussen de grote en kleine wijzer wijst nu richting het zuiden.
* Het midden van de "grootste" hoek tussen de grote en kleine wijzer wijst nu richting het noorden.

LET OP!! 
‘s ochtends rechtsom(A) ’s middags linksom(B). Als je geen horloge met wijzers hebt maar een digitaal dan kun je natuurlijk een klokje tekenen met de juiste tijd.

==== Zon en schaduw ====
[[Bestand:Himmelsrichtung nach Schattenverlauf Animation.gif|thumb|Noord vinden met zon en schaduw]]
Als de hele dag de tijd, geen horloge hebt of de zon niet zichtbaar genoeg is voor de vorige methode maar er wel schaduwen zijn is er nog een methode die zelfs iets betrouwbaarder is. De zon gaat niet alleen van oost naar west maar ook naar boven en beneden en staat precies in het zuiden op zijn hoogste punt. Je hebt nodig:
* een recht, puntig zo lang mogelijk ding: bijvoorbeeld een rechte stok, tentharing of telefoonpaal
* een ding om een afstand te meten: een touwtje (je schoenveter) of iets rechts
* een vlak, schoon, horizontaal stukje grond waar je het rechte ding stevig kunt in zetten.
* een paar kleine voorwerpen om een plaats aan te geven: bijvoorbeeld kiezels of kroonkurken

Je moet het volgende doen:
# Zet minstens een uur of zo vóór middag de stok stevig rechtop in de grond zodat je zijn schaduw kunt zien.
# Merk het uiteinde van de schaduw met een klein voorwerp.
# Meet de afstand van je stok tot het merkteken af.
# Blijf om de 10 á 20 minuten de afstand van de stok tot het uiteinde van de schaduw meten. Je zult zien dat de afstand eerst afneemt en dan toeneemt.
# Als de afstand weer gelijk is aan de afstand van de stok tot het merkteken, merk dan weer het uiteinde van de schaduw met een klein voorwerp. 
# Trek een lijn van het eerste merkteken naar het laatste merkteken. Deze lijn loopt precies van oost naar west.
# Ga nu recht op de lijn staan met het eerste merkteken aan je linkerkant en laatste aan je rechterkant. Je kijkt nu precies naar het noorden.

Als iets meer haast hebt en het is redelijk midden op de dag: zet de stok in de grond of gebruik een paal die er al staat, markeer de het uiteinde van de schaduw, wacht ongeveer een kwartiertje (hoe langer de stok hoe korter je hoeft te wachten), markeer weer het uiteinde van de schaduw, de lijn door de merkpunten loopt ongeveer van oost naar west, ga weer op dezelfde manier op de lijn staan en je staat ongeveer naar het noorden. 

'''Waarschuwingen'''
* De schaduw methode wordt afgeraden in de poolgebieden, boven 60° noorder- of zuider breedte.
* De horlogemethode wordt afgeraden in de buurt van de evenaar, in het bijzonder onder 20° noorder- of zuider breedte.
* Wegens gestandaardiseerde tijdzones, kan de zon zijn hoogste punt bereiken tussen 11:00u en 13:00u, afhankelijk van je plaats in de wereld. Sommige tijdzones zijn breder dan een uur. 
:Voorbeeld: Amsterdam is 5° ten oosten van de nul meridiaan, zodat de Zon zijn hoogste punt 20 minuten bereikt vóór Londen. Aangezien Amsterdam één timezone verder is, is dat dus 12:40u wintertijd of 13:40u zomertijd. 

=== Bomen ===

==== Jaarringen ====
Bij boomstronken kun je de jaarringen zien. deze zijn dikker aan de kant waar de wind het vaakst vandaan komt.(je behoort dus te weten uit welke richting de wind in je wandelgebied meestal komt). In Nederland komt de wind het vaakst uit het zuidwesten.

==== Nesten ====
Vogels bouwen hun nesten het liefst uit de wind. als je de meest voorkomende windrichting in het gebied weet kun je een idee krijgen van de windrichtingen. 

==== Naaldbomen ====
Deze bomen hebben veel licht nodig. je zult zien dat de toppen meestal naar de zon groeien. In Nederland naar Zuid. 

==== Mos ====
Eén kant van een boom is vaak begroeid met '''mos'''. door dat de zuidkant van de boom in Nederland door de zon beschenen word is die vaak te droog voor mos om op te groeien. De mos groeit over het algemeen dan ook aan de '''noord'''kant van de boom.

''Waarschuwing: Bovenstaande vuistregel gaat niet altijd op: andere bomen of gebouwen kunnen de lichtval en de schaduw beïnvloeden. Daardoor kan er ook mos groeien op een andere zijde van de boom.''

==== Combineren ====
voor een nauwkeurigere bepaling is het raadzaam bovenstaande kennis te combineren.
====Kijken====
Laten we ook vooral niet vergeten te kijken naar alle signalen om ons heen. De stroomrichting van een rivier bijvoorbeeld. Als globaal weet waar je bent en waar een rivier heen stroomt kan je daar een windrichting aan afleiden. Langs rivieren kom je zeker in Europa altijd wel "beschaving" tegen. Wie op [[Hoogtelijnen|hoogte]] staat kan zich oriënteren op de toppen van bergen of een opvallend gebouw in een vallei zien staan. Misschien zelfs met wegen of spoorlijnen een goed beeld krijgen van richting.

== Externe Links ==
* ''Voor meer informatie over hemellichamen , zie'' [http://www.dekoepel.nl stichting de koepel]

{{Link portaal Scoutingtechnieken}}

[[Categorie:Hiketechnieken]]

[[de:Orientierung]]
[[eo:Orientiĝo]]
[[fi:Suuntiminen]]
[[it:Orientamento]]
[[scout-o-wiki:Orientierung]]