| Huidige versie |
Jouw tekst |
| Regel 1: |
Regel 1: |
| '''Tijd''' is na [[Hoogtelijnen|hoogte]], breedte en lengte de 4de dimensie. De tijd geef aan wanneer iets heeft plaatsgevonden, dit noemt men een tijdstip of moment. Daarnaast kan de tijd gebruikt worden om aan te geven hoelang een gebeurtenis duurt, de duur tussen twee momenten, dit heet de tijdsduur. | | '''Tijd''' is na hoogte, breedte en lengte de 4de dimensie. De tijd geef aan wanneer iets heeft plaatsgevonden, dit noemt men een tijdstip of moment. Daarnaast kan de tijd gebruikt worden om aan te geven hoelang een gebeurtenis duurt, de duur tussen twee momenten, dit heet de tijdsduur. |
|
| |
|
| De tijd is voor een reiziger voor nog een doel te gebruiken; namelijk zijn [[Koersbepaling|plaatsbepaling]]. Wie de juiste [[tijdzone|plaatselijke tijd]] weet kan onder andere aan de zonstand achterhalen waar de [[windstreken]] liggen en zelfs op welke [[breedtegraad]] hij zich begeeft met behulp van een sextant. | | De tijd is voor een reiziger voor nog een doel te gebruiken; namelijk zijn [[Koersbepaling|plaatsbepaling]]. Wie de juiste [[tijdzone|plaatselijke tijd]] weet kan onder andere aan de zonstand achterhalen waar de [[windstreken]] liggen en zelfs op welke [[breedtegraad]] hij zich begeeft met behulp van een sextant. |
|
| |
|
| Tijd wordt uitgedrukt in een internationale standaardeenheid (SI-eenheid als onderdeel van het SI-stelsel). Deze eenheid heet seconde. De definitie van een seconde is de uitkomst van een berekening tussen een “periode” en een “frequentie”. Dit is officieel vastgelegd in 1968. | | Tijd wordt uitgedrukt in een internationale standaardeenheid (IS-eenheid). Deze eenheid heet seconde. De definitie van een seconde is de uitkomst van een berekening tussen een “periode” en een “frequentie”. Dit is officieel vastgelegd in 1968. |
|
| |
| ==Vroeger== | | ==Vroeger== |
| Oorspronkelijk werd de tijd gemeten door de rotatie van de aarde om de zon. Zo ontstond de zonnedag van gemiddeld 24 uur. Doordat metingen steeds nauwkeuriger werden, kon men de sterren erbij betrekken; zo ontstond de sterrendag (23 uur, 56 minuten en 4,09 seconden). Het verschil tussen zonnerekening en de moderne rekening wordt gecompenseerd door eens per vier jaar een schrikkeljaar te hebben en heeft februari één extra dag met de 29e februari. | | Oorspronkelijk werd de tijd gemeten door de rotatie van de aarde. Zo ontstond de zonnedag (gemiddeld 24h.) Doordat de aarde ook rond de zon draait werd de meting nauwkeuriger als de sterren er bij betrokken werden,waardoor de sterrendag ontstond (23h. 56min. 4,09sec.) |
| De definitie van een uur werd gezien als ééntwaalde deel van de tijdsduur tussen zonsopkomst en zonsondergang. Het getal 12 is een makkelijk rekenbaar getal en werd vroeger als grondgetal gebruikt. | | De definitie van een uur werd gezien als een 12ste deel van de tijdsduur tussen zonsopkomst en zonsondergang. 12 is een makkelijk rekenbaar getal en werd vroeger als grondgetal gebruikt. |
| | | |
| * Een minuut is het 60ste deel van een uur. | | * Een minuut is het 60ste deel van een uur. |
| * Een seconde is het 60ste deel van een minuut. | | * Een seconde is het 60ste deel van een minuut. |
| | |
| ===Decimale Tijd===
| |
| Toen tijdens de Franse Revolutie het [[Meeteenheden#Metriek_stelsel|metrische eenhedenstelsel]] werd ingevoerd (1 meter = 100 centimeter), bedacht men dat dat ook de tijd beter werd aangegeven met 100 als basis, in plaats van 60. Korte tijd hanteerde men een dag van 10 uur, een uur van 100 minuten en een minuut van 100 seconden. Zo was een gehele dag 1000 minuten. Omdat de Fransen al snel ontdekten dat dit niet een goed idee was, schaften ze het na ongeveer een half jaar al weer af.
| |
| | |
| ''Waarom dan niet 100 in plaats van 60?'' <br>
| |
| Omdat 60 beter deelbaar is dan 100 misschien. 60 kan men delen door 12 getallen en 100 maar door 9.
| |
| | |
| *'''60 deelbaar door;''' 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20, 30 en 60
| |
| *'''100 deelbaar door;''' 1, 2, 4, 5, 10, 20, 25, 50 en 100
| |
| | |
| Zo is een uur van 60 minuten makkelijker te verdelen in 3 of 6 stukken dan een uur van 100 minuten. Namelijk 20 en 10 minuten tegen 33,33 en 16,66 minuten.
| |
| | |
| Andersom is 60 ook een handig getal want, 6 x 60 = 360, het aantal [[Booggraden|graden]] in een cirkel. Het zettigtallige stelsel is verder nog te herkennen in de tijdsaanduiding.
| |
| | |
| De Vlaming Simon Stevin was in 1585, wellicht de grondlegger van de decimale breuk (0,1 tiende, 0,01 honderdste, 0,001 duizendste enz.)
| |
| | |
| ==Tijdnotatie== | | ==Tijdnotatie== |
| Er zijn verschillende manieren om de tijd te noteren of aan te geven. In Europa wordt een 24 uurs notatie gebruikt. 1 uur in de nacht wordt aangegeven als 1:00 uur, 12 uur in de middag als 12:00 uur en 12 uur ’s nachts als 00:00 uur of soms als 24:00 uur. Men telt na het middaguur verder met 13:00 (1 uur), 14:00 (2 uur) enz. Vijf over negen in de avond wordt dan 21:05 uur. | | Er zijn verschillede manieren om de tijd te noteren of aan te geven. In Europa wordt een 24 uurs notatie gebruikt. 1 uur in de nacht wordt aangegeven als 1:00 uur, 12 uur in de middag als 12:00 uur en 12 uur ’s nachts als 00:00 uur of soms als 24:00 uur. Men telt na het middaguur verder met 13:00 (1 uur), 14:00 (2 uur) enz. Vijf over negen in de avond wordt dan 21:05 uur. |
| | |
| In andere delen van de wereld, bijvoorbeeld de Verenigde Staten, wordt een 12 uurs notering gebruikt. Het verschil tussen 1 uur ’s nachts en 1 uur ’s middags wordt aangegeven door het gebruik van de letters AM en PM. Hierdoor wordt vijf over negen in de avond 09:05 p.m. en vijf over negen 's morgens wordt 09:05 a.m. Het middaguur is 12:00 p.m. middernacht is 12:00 a.m. Waarschijnlijk omdat 12:01 a.m. voor het middaguur is en 12:01 p.m. erna. Deze letters komen uit het Latijn en staan voor ''“ante meridiem”'' en ''“post meridiem”'' (voormiddag en namiddag). Meridiem staat voor middag, het moment dat de zon in het [[zuid]]en staat. Op oude kaarten staat daardoor soms in plaats van Zuid, ''"Meridies"''. Het woord is tevens de oorsprong van het woord ''“Meridiaan”'' wat ook gebruikt wordt voor “[[lengtegraad]]”.
| |
| | |
| ===Tijdzone===
| |
| Doordat de aarde rond is en draait is het niet overal op aarde dezelfde tijd op hetzelfde moment. De aarde is daarom verdeeld in tijdzones.
| |
| :''Voor een uitgebreidere beschrijving, zie [[Tijdzone]]''
| |
| | |
| ==Dagen van de week==
| |
| Een week is een periode van 7 dagen. Het begin van de week of de eerste dag van de week varieert per cultuur. In de westerse wereld wordt maandag officieel als de eerste dag van de week gezien. De Joodse leer schrijft van oudsher de zondag als eerste dag en zaterdag als rustdag (de sjabbat). God schiep de wereld in 6 dagen en rustte op de zevende. De christenen nemen de zondag als rustdag en de islamitische kalender neemt de zaterdag als eerste dag en sluiten zij de week op vrijdag af.
| |
| | |
| De dagen van de week worden over de wereld op verschillende manieren benoemd. In de Romeinse talen zijn de dagen vernoemd naar de goden en hemellichamen die men in de 1ste en 2de eeuw kende en met het blote oog kon zien. De zon, maan en de planeten Mars, Mercurius, Jupiter, Venus en Saturnus (die naar Romeinse goden zijn vernoemd). In de Germaanse talen, zoals Nederlands en Duits, zijn veel namen van Germaanse goden te herkennen. Tiwaz, Wodan, Donar en Freia. In veel oosterse landen hebben de dagen een volgnummer. Het leidt regelmatig tot verwarring doordat niet alle culturen dezelfde eerste dag van de week hebben.
| |
| | |
| ===Vernoemd naar===
| |
| {|class="prettytable table table-striped table-hover"
| |
| ! Nederlands
| |
| ! Latijn
| |
| ! Romeinse talen
| |
| ! Germaanse talen
| |
| |-
| |
| | Zondag
| |
| | dies Sōlis
| |
| | Zon
| |
| | Zon
| |
| |-
| |
| | Maandag
| |
| | dies Lūnae
| |
| | Maan/Luna (Godin van de maan)
| |
| | Maan (van Mê dat Meten Betekend)
| |
| |-
| |
| |Dinsdag
| |
| | dies Martis
| |
| | Mars (Oorlogsgod)
| |
| | Tiwaz (God van gerechtigheid)
| |
| |-
| |
| | Woensdag
| |
| | dies Mercuriī
| |
| | Mercurius (god van de Handel en de Reizigers)
| |
| | Wodan (Oppergod)
| |
| |-
| |
| | Donderdag
| |
| | dies Lovis
| |
| | Jupiter (Oppergod/God van het Onweer)
| |
| | Donar/Thor (Dondergod)
| |
| |-
| |
| | Vrijdag
| |
| | dies Veneris
| |
| | Venus (Godin van de Liefde)
| |
| | Freia (Godin van vruchtbaarheid)
| |
| |-
| |
| | Zaterdag
| |
| | dies Saturnī
| |
| | Saturnus (God van de Landbouw)
| |
| | Saturnus
| |
| |}
| |
| | |
| ===De talen om ons heen===
| |
| {|class="prettytable table table-striped table-hover"
| |
| ! Nederlands
| |
| ! Engels
| |
| ! Duits
| |
| ! Fries
| |
| ! Frans
| |
| ! Spaans
| |
| |-
| |
| | Zondag
| |
| | Sunday
| |
| | Sonntag
| |
| | Snein ( de Zon)
| |
| | Dimanche (Dag van God)
| |
| | Domingo (Dag van God)
| |
| |-
| |
| | Maandag
| |
| | Monday
| |
| | Montag
| |
| | Moandei
| |
| | Lundi
| |
| | Lunes
| |
| |-
| |
| | Dinsdag
| |
| | Tuesday
| |
| | Dienstag
| |
| | Tiisdei
| |
| | Mardi
| |
| | Martes
| |
| |-
| |
| | Woensdag
| |
| | Wednesday
| |
| | Mittwoch (Midden week)
| |
| | Woansdei
| |
| | Mercredi
| |
| | Miércoles
| |
| |-
| |
| | Donderdag
| |
| | Thursday
| |
| | Donnderstag
| |
| | Tongerdei
| |
| | Jeudi
| |
| | Jueves
| |
| |-
| |
| | Vrijdag
| |
| | Friday
| |
| | Freitag
| |
| | Freed
| |
| | Vendredi
| |
| | Viernes
| |
| |-
| |
| | Zaterdag
| |
| | Saturday
| |
| | Samstag/Sonnabend
| |
| (Sjabbat/Zonneavond)
| |
| | Sneon
| |
| (Zonneavond; avond voor Zondag)
| |
| | Samedi (Sjabbat)
| |
| | Sábado (Sjabbat)
| |
| |}
| |
| | |
| ==De maanden==
| |
| Een jaar heeft 12 maanden, maar dat was niet altijd zo. In de tijd van de Romeinen had een jaar nog maar 10 maanden en was het koudste deel van het jaar een periode die geen maanden kende. Een jaar begon in maart en eindigde met de maand december. Januari en februari zijn pas gekomen met de gregoriaanse kalender. De maanden geven ongeveer de periode aan die de maan nodig heeft om rond de wereld te draaien (ongeveer 30 tot 31 dagen).
| |
| ;Januari: Vernoemd naar Janus, de god van het begin en einde.
| |
| ;Februari: Vernoemd naar de Romeinse god Februus, de god van de onderwereld. Omdat februari lang de laatste maand van het jaar was, werd er in deze tijd nog even terug gekeken op wat men het afgelopen jaar fout had gedaan. Omdat men aan het einde van het jaar dagen tekort had voor een maand van 30 dagen is februari maar 28 dagen. Om de kalenders zo nu en dan te corrigeren met de werkelijke tijd die de aarde om de zon draait heeft men op het einde van het jaar een “schrikkeldag” toegevoegd.
| |
| ;Maart: Vernoemd naar de god Mars, de god van de oorlog. Tot aan de komst van de gregoriaanse kalender was maart de eerste maand van het jaar.
| |
| ;April: Vermoedelijk vernoemd naar het Latijnse woord “aperire “, dat openen betekent. Het openen der bloemen wellicht.
| |
| ;Mei: Vernoemd naar de godin Maia, de godin van de vruchtbaarheid.
| |
| ;Juni: Vernoemd naar de vrouw van de god Jupiter, “Juno” is heerseres van de hemelen en godin van het zuivere licht.
| |
| ;Juli: Vernoemd naar de Romeinse keizer Julius Caesar. Daarvoor heette het "quintilis" van quintus, dat vijfde betekent. In een gewoon jaar is 2 juli om 12 uur 's middags, precies op de helft van het jaar. Een schrikkeljaar is dat om 12 's nacht tussen 1 en 2 juli.
| |
| ;Augustus: Vernoemd naar de Romeinse keizer Augustus; daarvoor heette de maand sextilis (zesde maand), maar de keizer wilde net als Julius Caesar een eigen maand en vernoemde deze naar zichzelf.
| |
| ;September: Was tot het jaar 153 voor Christus de zevende maand. “Septem” is zeven in het Latijn. Nu is het de negende maand.
| |
| ;Oktober: Was de achtste maand van het jaar tot 153 voor Christus. “Octo” is betekent acht in het Latijn. Nu is het de tiende maand.
| |
| ;November: Tot de komst van de gregoriaanse kalender was dit de negende maand. “Novem” staat voor negen in het Latijn.
| |
| ;December: Deze naam is afkomstig van het Latijnse woord “Decem” wat tien betekent. Het was tot 153 voor Christus de laatste maand van het jaar. “Decem” of “Deci” is terug te vinden in de [[Meeteenheden]], zoals in; de [[Gradenstelsels#Decimale_graad|Decimale graad]], [[Meeteenheden#Inhoudsmaten|Deciliter]], [[Meeteenheden#Lengtematen|Decimeter]] en is dan een tiendedeel van een heel. Nu is het nog steeds de laatste maand van het jaar, maar nu is het de twaalfde.
| |
|
| |
|
| | In andere delen van de wereld, bijvoorbeeld de Verenigde Staten, wordt een 12 uurs notering gebruikt. Het verschil tussen 1 uur ’s nachts en 1 uur ’s middags wordt aangegeven door het gebruik van de letters AM en PM. Hierdoor wordt vijf over negen in de avond 09:05 PM en vijf over negen 's morgens wordt 09:05 AM. Deze letters komen uit het Latijns en staan voor ''“ante meridiem”'' en ''“post meridiem”'' (voormiddag en namiddag). Merdiem staat voor middag, het moment dat de zon in het [[zuid]]en staat. Op oude kaarten staat daardoor soms in plaats van Zuid, ''"Meridies"''. Het woord is tevens de oorsprong van het woord ''“Meridiaan”'' wat ook gebruikt wordt voor “[[lengtegraad]]”. |
| | ==De Maanden== |
| | Een jaar heeft 12 maanden maar dat was niet altijd zo. In de tijd van de Romeinen had een jaar nog maar 10 maanden en was het koudste deel van het jaar een periode die geen maanden kende. Een jaar begon in Maart en eindigde met de maand December. |
| | Januari en Februari zijn pas gekomen met de gregoriaanse kalender. De maanden geven ongeveer de periode aan die de maan nodig heeft om rond de wereld te draaien, (ongeveer 30 tot 31 dagen.) |
| | ;Januari: Vernoemd naar Janus de god van het begin en einde. |
| | ;Februari: Vernoemd naar de Romeinse god Februus. De god van de onderwereld. Omdat februari lang de laatste maand van het jaar was werd er in deze tijd nog even terug gekeken op wat men het afgelopen jaar fout had gedaan. Omdat men aan het einde van het jaar dagen tekort had voor een maand van 30 dagen is februari maar 28 dagen. Om de kalenders zo nu en dan te corrigeren met de werkelijke tijd die de aarde om de zon draait heeft men op het einde van het jaar een “schrikkeldag” toegevoegd. |
| | ;Maart: Vernoemd naar de God Mars, van oorlog. Tot aan de komst van de gregoriaanse kalender de eerste maand van het jaar. |
| | ;April:vermoedelijk vernoemd naar het Latijnse woord “aperire “ dat openen betekent. Het openen der bloemen wellicht. |
| | ;Mei: Vernoemd naar de godin Maia de godin van de vruchtbaarheid. Misschien wel omdat “in mei leggen alle vogels een ei” |
| | ;Juni: vernoemd naar de vrouw van de God Jupiter, “Juno” heerser van de hemelen en godin van het zuivere licht. |
| | ;Juli: Vernoemd naar de Romeinse Keizer Julius Caesar. In een gewoon jaar is op 2 juli om 12 uur 's middags precies op de helft. Een schrikkeljaar is dat om 12 's nacht tussen 1 en 2 juli. |
| | ;Augustus: tot de komst van de Romeinse Keizer Augustus heten de maand, Sextilis (zesde maand) maar Augustus wilde net als Julius Caesar een eigen maand en vernoemde deze naar zichzelf. |
| | ;September: Was tot het jaar 153 v.Chr. de 7de maand. “Septem” is Latijn voor 7. nu is het de 9de maand. |
| | ;Oktober: de achtste maand van het jaar tot 153 v. Chr. “Octo” is latijn voor 8. denk aan octopus (heeft 8 poten). De tiende maand in de huidige tijd. |
| | ;November: De 11de maand anno nu. Tot de komst van de gregoriaanse kalender de 9de maand. “Novem” staat voor 9 in het Latijn. De 11de dag van de 11de zou de gekste dag van het jaar zijn. |
| | ;December: Deze naam is afkomstig van het Latijnse woord “Decem” wat tien betekent. Het was tot 153 voor Christus de laatste maand van het jaar. “Decem” of “Deci” is terug te vinden in de [[Meeteenheden]], zoals in; de [[Gradenstelsels#Decimale_graad|Decimale graad]], [[Meeteenheden#Inhoudsmaten|Deciliter]], [[Meeteenheden#Lengtematen|Decimeter]] en is dan een tiendedeel van een heel. Nu is het nog steeds of eigenlijk alweer de laatste maand van het jaar maar nu is het de twaalfde. |
| ==de Tijd in Seconden== | | ==de Tijd in Seconden== |
| {|class="prettytable table table-striped table-hover" | | {|class="prettytable table table-striped table-hover" |
