Bernharddas
De Bernharddas, ook wel Das met de Leeuw en Halsdoek voor Nationale Diensten was een onderscheiding voor scouts die tijdens de oorlog in het verzet actief waren of die zich ingezet hadden bij de bevrijding.
Herkenbaarheid na de oorlog[bewerken | brontekst bewerken]
Na het verbod op Scouting op 2 april 1941 volgde op 18 juni 1941 het verbod om uniformen te dragen. In Engeland dachten de scouts van de Tijdelijke Vereniging voor Nederlandse Padvinders (TVNP) dat de padvinders in Nederland na de bevrijding geen uniformen meer zouden hebben, omdat alles in beslag genomen óf versleten zou zijn. Met veel moeite lukte het om 10.000 dassen als herkenningsteken te maken, want ook in Engeland was er door de oorlog groot gebrek aan grondstoffen. Het werd een geribbelde kaki das met in de punt een met bruin omlijnde Nederlandse leeuw staande op een lint met het woord Nederland, die de scout er zelf op kon borduren. Deze zouden gegeven worden aan de padvinders, zodat zij duidelijk herkenbaar zouden zijn als scouts, ook als ze niet in uniform waren[1]. Ook werden in Engeland diverse armbanden vervaardigd met de woorden Padvinder/Scout.
Eind 1944/begin 1945 werden de eerste dassen al geleverd aan de hoofdkwartieren van Scouting in Maastricht en Hulst. Maar bij de bevrijding van Nederland bleek dat er overal weer scouts in uniform verschenen in het najaar van 1944 in Brabant, Limburg en een stukje Gelderland rondom Nijmegen en in april en mei 1945 in de rest van Nederland. Uniformen waren niet ingeleverd en voor sommige jongens te klein, maar ze werden met trots gedragen. Een das als herkenningsteken bleek niet nodig.
Onderscheiding[bewerken | brontekst bewerken]
Prins Bernhard, opperbevelhebber van de Nederlandse Strijdkrachten én Koninklijk Commissaris van de Nederlandse Padvinders en de Katholieke Verkenners besloot daarom samen met de Nationale Padvindersraad om de dassen een andere bestemming te geven. Het werd een onderscheiding voor scouts, die tijdens de oorlog in het verzet actief waren of die zich ingezet hadden bij de bevrijding.
Zo werd er bv. in Nijmegen op 15 juni 1945 een briefje gezonden aan de groepsleiders met de volgende tekst: "Wilt U s.v.p. in de loop van komende week mij een lijstje doen toekomen, vermeldende de namen van de leden van Uw groep, die in de oorlog illegaal gewerkt hebben of met de bevrijding van onze stad daadwerkelijk hebben meegeholpen. Enkel zij, die een belangrijk aandeel hierin gehad hebben, dus niet zij, die "wel eens" iets gedaan hebben. Zulks in verband met de aan hen uit te reiken Dassen met de Ned. Leeuw, beschikbaar gesteld door Z.K.H. Prins Bernhard. Met padvindersgroeten en linker."[2].
Na 5 mei 1945 werd op allerlei plekken in het land met meer of minder ceremonieel de Das met de Leeuw uitgereikt.
Voorschrift[bewerken | brontekst bewerken]
In eerste instantie was het voorschrift dat de das samen met de groepsdas zou worden opgerold. De groepsdas moest hierbij met een smalle rand van ca 1 tot 1,5 cm onder de Das met de Leeuw uitsteken. Omdat de opgerolde das hiermee erg dik werd, besloten veel scouts de das alleen te dragen bij bijzondere gebeurtenissen.
In het blad Weest Paraat verscheen in september 1945 een artikel over de Halsdoek voor Nationale Diensten. De beoordeling van wie deze das mocht dragen gebeurde door de districtscommissaris en er werd opgeroepen om voor 15 oktober de dassen aan te vragen. Er werd hierbij al aangegeven dat het dragen alleen bedoeld was bij bijzondere gebeurtenissen en grote bijeenkomsten[3].
In Nederland ontstond als snel na de oorlog het beeld dat het verleden vergeten moest worden en we vooral moesten bouwen. Ook de Das met de Leeuw vond ‘men’ iets te veel van het goede en de dragers hiervan werden als aandachttrekkers beschouwd. Op den duur verdween de das uit het zicht.
Handwerk[bewerken | brontekst bewerken]
De dassen werden geleverd met een voorgedrukte Nederlandse Leeuw in de punt. Scouts konden ervoor kiezen de leeuw te laten borduren, of deze zelf te borduren. Omdat ontvangers van de das ook zelf een oranje rand moesten aanbrengen, zijn de dassen die bewaard gebleven zijn heel verschillend van elkaar.
Bronnen en referenties
