Windstreken

De bekendste windstreken zijn Noord, Oost, Zuid en West. Deze (hoofd-)windstreken zijn te combineren in kleinere windstreken, bijvoorbeeld in het noordoosten (tussen het noorden en het oosten in) en het noordnoordoosten (tussen noorden en noordoosten in).
Er zijn 32 windstreken, waarvan er 16 veel gebruikt worden, deze 16 staan ook aangegeven in de afbeelding hieronder. Als er nauwkeurig genavigeerd dient te worden zijn 32 windstreken te weinig. Op een kompas wordt daarom gebruik gemaakt van een kleinere onderverdeling. Elke windstreek ligt op een vast punt in deze onderverdeling op de kompasroos . Er zijn allerlei manieren om de windstreken te kunnen bepalen. Zo komt op de gehele wereld (met uitzondering van de Noord- en Zuidpool) de zon altijd op in het oosten en gaat hij onder in het westen.

Kompasroos met windstreken en onderverdeling in graden en duizendsten.

Oude windroos met 32 windstreken. 16 grote streken 16 kleinere. Als pijlkop een Franse Lelie.

32 Windstreken

De kompas-/windroos bestond van oorsprong uit 32 windstreken. Dit was niet nauwkeurig genoeg. Men is toen overgestapt op de graden.

1. Noord
2. noord ten oosten
3. noordnoordoost
4. noordoost ten noorden
5. Noordoost
6. noordoost ten oosten
7. oostnoordoost
8. oost ten noorden
9. Oost
10. oost ten zuiden
11. oostzuidoost
12. zuidoost ten oosten
13. Zuidoost
14. zuidoost ten zuiden
15. zuidzuidoost
16. zuid ten oosten
17. Zuid
18. zuid ten westen
19. zuidzuidwest
20. zuidwest ten zuiden
21. Zuidwest
22. zuidwest ten westen
23. westzuidwest
24. west ten zuiden
25. West
26. west ten noorden
27. westnoordwest
28. noordwest ten westen
29. Noordwest
30. noordwest ten noorden
31. noordnoordwest
32. noord ten westen

Windstreken in graden

Windstreek	Aantal graden	Aantal Art. º%	Aantal Gon
Noord	0 °	0 °%	0 gon
Noord Noord Oost	22 ° 30'	400 °%	25 gon
Noord Oost	45 °	800 °%	50 gon
Oost Noord Oost	67 ° 30'	1200 °%	75 gon
Oost	90 °	1600 °%	100 gon
Oost Zuid Oost	112 ° 30'	2000 °%	125 gon
Zuid Oost	135 °	2400 °%	150 gon
Zuid Zuid Oost	157 ° 30'	2800 °%	175 gon
Zuid	180 °	3200 °%	200 gon
Zuid Zuid West	202 ° 30'	3600 °%	225 gon
Zuid West	225 °	4000 °%	250 gon
West Zuid West	247 ° 30'	4400 °%	275 gon
West	270 °	4800 °%	300 gon
West Noord West	292 ° 30'	5200 °%	325 gon
Noord West	315 °	5600 °%	350 gon
Noord Noord West	337 ° 30'	6000 °%	375 gon
Noord	360 °	6400 °%	400 gon

Spreekwoorden en uitdrukkingen

Windstreken hebben, behalve een navigatiewaarde, ook een spreekwoordelijke betekenis. Zo kunnen er continenten of andere grote stukken van de wereld mee bedoeld worden.

Oost

• Verre Oosten: Waarmee grote delen van (Zuid-Oost) Azië worden bedoeld.
• De Oost: Stamt uit de VOC-tijd. Daarmee werden onder andere Indonesië, Taiwan en Nederlands Nieuw-Guinea bedoeld.
• Midden Oosten: Ligt tussen Europa en het Verre Oosten in. Hiermee worden de Arabische landen bedoeld van Syrië tot Jemen.
• Nabije Oosten: Dit betreft de landen Turkije, Libanon, Israël en ook Egypte.
• Het Oostblok: Naam voor de Europese landen ten oosten van Duitsland (met het voormalige Oost-Duitsland en de Sovjet-Unie). Dit is in onbruik gemaakt na de val van de Berlijnse Muur en de implosie van de Sovjet-Unie eind jaren '80.
• Oost, west; thuis best; een tegelwijsheid over knusse thuissfeer.
• Oost-Indisch doof: iemand hoort alleen wat die wil horen.

West

• Het (rijke) Westen: Hiermee worden de rijkere delen van de wereld bedoeld (Noord-Amerika, Europa en zelfs Australië). Bijzonder is dat het grootste deel van Europa en Australië op het oostelijke halfrond liggen.
• Het Wilde Westen: Een groot gedeelte van het westelijke deel van de Verenigde Staten in de 19e eeuw.

Noord

• Koude Noorden: De voor Nederland dichtstbijzijnde ijskap (de Noordpool)
• Het Hoge Noorden: Dit is variabel. Limburgers en Brabanders vinden Groningen en Fryslân al het hoge noorden, terwijl ook de Scandinavische landen bedoeld kunnen worden.

Zuid

• Warme Zuiden: Als je vanuit Nederland naar het zuiden reist, ga je dichter naar de tropen toe.
• Op Zuid: Vooral bekend bij Rotterdammers, die ten zuiden van de Maas wonen.